Wagonjwa = Patienten

Dat ik werken in een ziekenhuis leuk vindt, is soms moeilijk uit te leggen. Want vaak als ik over het ziekenhuis heb, dan vertel ik toch de wat gruwelijke verhalen. Ik vertel vaak niet over de kletsende mensen op de wachtbanken in de gangen, die je vrolijk begroeten. De grappen die de dokters, verpleegkundigen én patienten maken.
Soms kan een verhaal over een patient verdrietig zijn, maar is goed te onthouden dat het vaak veel voldoening geeft om toch wat voor ze kunnen te betekenen. Na deze waarschuwing wil ik jullie toch wat meegeven wat ik hier zoal heb meegemaakt:

1. “Ana homa”
Onze laatste patient vertrekt en een moeder met een kind komt binnen voor ons. De bank in de gang is bomvol. Dokter Godlove praat tegelijkertijd met een andere patient, ik met deze samen met een student die vertaalt. Terwijl nog 5 studenten op de onderzoeksbank ons toeschouwen en ons van de laatste roddels voorzien tussendoor. En dat alles in een kamer van 2x3.
Terwijl de andere moeder nog een klein beetje opschuift op het bankje in kamer 3, fluister ze “Shikamoo” = geëerde groeten (een begroeting tegen oudere, gerespecteerde personen). En na ons “Marahaba”, zegt ze “ Ana Homa”. Het meest gebruikte zinnetje in dit ziekenhuis. Het betekent koorts, maar hier is ziek zijn gelijk aan koorts. Koorts sinds 3 dagen met geel overgeven, normale ontlasting, en geen hoesten. Het gebruikelijke verhaal en je wilt al bijna een recept voor antimalariamiddelen voorschrijven. Met zweet op haar voorhoofd, ligt het kind te slapen in de kanga, die stevig tegen de zijde van deze jonge moeder (16) is gebonden. Het kindje schrikt op als ik het aanraak om de kleur van het slijmvlies in de ogen te bekijken (bloedarmoede?) en als haar jurkje met kapote rits uit moet begint het hard te huilen. Geen afwijkingen bij lichamelijk onderzoek, behalve een koorstig bang meisje. Waarschijnlijkheids diagnose: Malaria, of toch een urineweginfectie. Dit kunnen we in ieder geval onderzoekn in dit ziekenhuis, andere diagnoses hebben een groot gokgehalte. Dus we sturen de moeder na een volgende bank die van het lab. Drie uur later komt ze terug, urine schoon, geen parasieten in het bloed. Toch Malaria denken we, het komt hier zo veel voor, dat een negatieve uitslag weinig voorspellende waarde heeft. Dus gaat ze met een receptje Amodiaquine en paracetamol naar de laatste bank van vandaag, die van de apotheek. Geen bezoekje van 10 min. bij de huisarts, maar een volle dag in de warme schaduw van het ziekenhuis. Nu maar hopen dat ze beter wordt en niet tot de 25% hoort die haar 5e verjaardag niet zal halen.

2. Gipsmeester
Gevallen uit een palmboom. Aan de lopende band komen hier kinderen binnen met gebroken armen, benen, nadat zij een kokosnoot probeerde te bemachtigen 6 meter hoog in een zwiepende palmboom. Soms komen ze gelijk, soms dagen later. Het kost dan ook heel wat moeite om de 2 botstukken dan nog op 1 lijn te krijgen, 3 man aan een hand, en 2 om het kind vast te houden is dan ook niets. Gelukkig gaat dit wel allemaal onder algehele verdoving. En als het al zo laat is dat de anesthesist al vertrokken is, dan wacht het maar tot morgen, of tot overmorgen of tot na het weekend. En dan is soms de callus, het ‘botverband’ van het lichaam, al vaak aangelegd en is geen beweging meer in te krijgen. Nee, hiervoor wordt de anesthesist niet net zo als in NL voor uit zijn bed gebeld. Maar in Nederland zijn ze dan ook niet alleen, en hoeven ze dan ook niet 7 dagen per week, 24 uur beschikbaar te zijn.
Als alles een beetje recht getrokken is, de wondjes verbonden, dan begint mijn favoriete klusje op het eind van de dag: Gipsen. Als een echte gipsmeester rol ik meters gazen, en in water gedrenkt gipsverband over al die armen en benen. Buiten de Minor Theatre zitten de volgende met zijn net gekochte rollen gips al op me te wachten. Op het eind nog een beetje extra water om het gips tot een gladde koker te polijsten, en daar gaan ze met hun glimmende witte armen en benen. Want aan tekeningen doen ze hier niet.

3. Op de Val Reep
Vrijdagmiddag vlak voordat Dr. Mjarifu en ik de deur van de Minor Theatre willen sluiten (de behandelkamer/ok op de polikliniek), komt er nog een moeder aangesneld met haar dochterje op haar arm. Moeder in een prachtig wit, glimmend pakje met pofmouwtjes, die haren gevlochten en opgestoken, en het meisje in een geel kanten jurkje. Ze waren die dag van de ene naar de andere dokter gestuurd. Ze was die dag plotseling gevallen, en kon haar rechter zijkant niet meer bewegen. Dr. Alex (gynaecologie) is normaal verantwoordelijk voor deze patient, maar na van de ene rij voor een kamer naar de andere, bleek hij toch niet aanwezig, en belandden zij aan het eind van de dag bij ons, de chirurgie. Het meisje bleek inderdaad halfzijdig verlamd te zijn aan haar rechter arm en been. En terwijl ik neurologisch onderzoek voordeed (de dokters hier worden daar niet in getraind), probeerden wij naarstig het verhaal duidelijk te krijgen en met een goede diagnose op de proppen te komen. Polio, is de meest voor de hand liggende oorzaak, in dit land bij een meisje van 3 jaar. Kinderen worden hier tegen helaas (nog) niet gevaccineerd. Om de diagnose te bevestigen moet er op 3 achtereenvolgende dagen een test worden afgenomen, die alleen in Dar Es Salaam kan worden afgelezen. Dit betekent dat dit daarna met spoed verstuurt moet worden. Dit gebeurt per vliegtuig! Ik viel van verbazing zo wat van mijn stoel. In dit land, waar mensen een operatie van 6 euro niet kunnen betalen, worden er testen per vliegtuig verzonden. Het is inderdaad geen Tanzaniaans initiatief, maar een door donoren gefinancieerde actie.
Het meisje is vervolgens op de kinderafdeling opgenomen, helaas heb ik niet meer vernomen hoe het is afgelopen.

4. Hepatis
Drie mensen komen kamer 3 binnen, oh even wachten, de patient in de rolstoel moet ook nog naar binnen. Zwetend, broodmager, stinkend en met knal gele ogen. Hepatitis, alcohol of beide? En wat is er nog meer?
Zwoegend probeer ik mijn vragen beantwoord te krijgen. Hoe lang al? Wat voor klachten? En met nog meer moeite probeert de patiënt te antwoorden. Sinds 3 maanden heeft hij klachten, hij is moslim en drinkt nooit, en er zijn geen mensen in zijn omgeving die ook geel zijn. De patiënt is te zwak om uit de rolstoel te komen, dus onderzoek ik hem zittend. Ondanks deze houding is zijn lever is niet te missen, als een grote hobbelige massa puilt deze onder zijn ribbenboog uit. Toch leverkanker? Of is het een of ander Tropisch abcessen beeld? En ook de rest van het lichamelijk onderzoek maakt mij niet optimistisch.
Je vraagt je af waarom hij nu pas naar het ziekenhuis is gekomen. Soms is de afstand te lang, soms hebben ze het eerst bij een traditionele geneesheer geprobeert, soms hebben ze geen geld, of beseffen ze lange tijd niet dat ze ziek zijn en als ze bijna dood gaan strompelen ze eindelijk de drempel van je spreekkamer over. Ziekenhuizen hebben een slechte naam in Tanzania, en dit ligt niet alleen aan de dokter, verpleegkundigen en overheid. Maar zoiets als ‘patientsdelay’ is hier ook zeker debet aan. “Mensen sterven bij bosjes in het ziekenhuis, dus een ziekenhuis kan nooit goed zijn voor je gezondheid.”
Onderzoek naar Hepatitis is hier niet mogelijk. Dus met een Hb-tje, malariatest, urineonderzoek, beperkte leverfuncties en een heuze echo van de lever probeer is hem zo goed mogelijk in kaart te krijgen. Patiënten van dit kaliber hebben zelden 1 diagnose, want naast de Hepatitis/Leverkanker/Leverabces kan hij ook prima malaria, een urineweginfectie, longontsteking, HIV, TBC en weet ik veel wat onder de leden hebben.
En na het ondertekenen van mijn opdrachten vertrekken ze alle 4 naar de mannen afdeling, hopelijk op tijd...

5. HIV
Op ward 3, chirurgische afdeling voor vrouwen, ligt al 3 weken een vrouw van 45, pas gescheiden. Elke keer als ik plaats neem op haar bed overvalt me een zwaarmoedig gevoel, waar ik in het begin slecht mijn vinger op kan leggen.
Ze is binnen gekomen met al langer bestaande buikpijn, met regelmatig aanvallen van diarree en overgeven, dat dan een paar dagen aanhoudt. Haar holle ogen puilen uit het ingevallen gezicht. Het moet een knappe vrouw zijn geweest. Ze is van de ene specialist naar de andere gestuurd en heeft talloze onderzoeken gegaan, en de mogelijkheden van het ziekenhuis zijn ten volle benut. We hebben bloedarmoede gevonden, en wormen in de ontlasting die hier een oorzaak van kunnen zijn, gynaecologische oorzaken zijn uitgesloten. Maar opgelost lijkt de zaak niet te zijn.
De psychiatrische verpleegkundige die op een ochtend tijdens de wardround verschijnt, vertrouwt mij toe dat het allemaal tussen haar oren ligt, dat ze pas gescheiden is en gewoon gek is. De vrouw komt mij echter allerminst gek over. Ze doet me meer aan een kankerpatiënte denken: haar magere, uitgeputte lijf, kwaaltjes in heel het lichaam en verdriet duidelijk op het gezicht getekend.